GÜCÜ, KUDRETİ SEMBOLİZE EDEN AĞAÇ “MEŞE AĞACI”

İGeçenlerde ilginç bir kitap geçti elime. Bu kitap meşeyi,meşe ağacını ve dahası ağaçların dünyasını anlatıyordu. Ağaç uzmanı, tabiat kitapları ödüllü yazarı WıllıamBryant Logan tarafından kaleme alınmış Emel Anıl tarafından aslına uygun olarak İngilizce den Türkçe ye çevrilen bu kitabın adı “Medeniyetin Çerçevesi Meşe” idi. Ağaçlara dair genel bilgilendirmenin yapıldığı kitapta genel olarak meşe ağacının önemi, değeri ve meşeağacının gizemine dair bilgiler yer alıyor. Kitapta yer alan bir cümle de şöyle diyor. “Ilıman dünyanın büyük bir kesiminde meşe, ormanın birincil, başat ağacıdır.İnsanlara meşeden daha fazla faydalı olmuş bir başka ağaç yoktur. İnsanlara ormancılığı meşe öğretmiştir.”

Meyvesi palamut olan kayıngiller ailesinin bir üyesi meşe ağacı birçok kültürde gücü, kudreti ve bilgeliği temsil eder. 400'ün üstünde türü olan yaprak döken ya da her zaman yeşil kalabilen, dayanıklı bir ağaçtır meşe. Uzun ömürlüdür. Yunan mitolojisinde Zeus’un kutsal ağacı olarak da bilinir. Meyvesi palamudun içinde bulunan pelit maddesi sincap ve alakarga için önemli bir besin kaynağıdır. 

Wıllıam Bryant Logan bu kitabında bir tasarım ve toplum bilimleri okulu olarak gördüğü meşe ağacının insanlık tarihindeki yerini ve önemini incelemiş. İnsanlık tarih boyunca ağaçlardan birçok yönde istifade etmiştir. Kullandığı eşyaların çoğunu ağaçlardan faydalanarakyapmıştır. Özellikle dayanıklılığı sebebiyle meşe her zaman tercih sebebi olmuştur. Yine meşe ağacınınkarakteristik damar ve desenleri, kerestenin estetik değerini arttırdığı içinde tercih sebebi olduğu ifade edilir. Ortalama olarak 25 metrelik bir boya sahip olan meşe ağacının anavatanı Kuzey Yarım küre olmakla birlikte Asya, Avrupa ve Kuzey Afrika'da serin ılıman bölgelerden tropikal enlemlere kadar uzanan yaprak döken ve yaprak dökmeyen türleri de bulunuyor. Meşe ağacının çok çeşitli türleri vardır. Kuzey Amerika veMeksika'da 109'u endemik olmak üzere yaklaşık 160 türü bulunur. Amerika Birleşik Devletleri yaklaşık 90 tür ile en fazla meşe türüne sahip ülkedir. Meşe çeşitliliğinin en büyük ikinci bölgesi ise yaklaşık 100 türle Çin'dir.Anadolu topraklarında da batıdan doğuya, kuzeyden güneye nemli bölgelerden kurak alanlara kadar dört bir noktada meşe ağaçlarına rastlamak mümkün. Derinlere uzanan kökleriyle toprağı kucaklayan meşe ağacının oldukça fazla türü ülkemizde bulunuyor.

Yapraklarında, kabuklarında, dallarında ve gövdesinde çok sayıda canlıya hayat hakkı sunan meşe ağacı dayanıklılığı yönüyle birçok söze, şiire ve türkülere de konu edinilmiştir. Heybetli görüntüsünden yola çıkarak birçok inanış da gücün yegâne sembolü görülmüştür.Murathan Mungan’da buradan yola çıkarak şu sözü söyler: “Bazı insanlar meşe ağacı gibidirler, eğilipbükülmezler, sadece kırılırlar.”

Paleolitik çağda insanlar meşe ağaçlarının kovuğunda yaşamışlar. Yerleşik hayata geçmeye başladıklarında da kutsal saydıkları son derece dayanıklı meşe ağacını ev yapımında kullanmaya başlamışlar. Anadolu’nun farklı noktalarında neolitik dönemlerdeki yerleşim yerlerindemeşe ağacı ve meşe palamudu kalıntılarına rastlanılmıştır.

Daha önce de ifade ettiğim gibi farklı inanışlarda çeşitli şekilde değer bulan meşe ağacı, Antik Yunan’da kahinlerrüzgârda yapraklarından çıkan seslerini dinleyerek gelecek tahmininde bulunurlarmış. Yine Romamedeniyetinde ilk insanın meşe ağacından doğduğuna inanılırdı. Orta çağda ise mahkemeler meşe ağacın altında kurulur ve çoğu zaman ölüm cezasının hükmü dahil birçok önemli karar meşe ağacının gölgesinde alınırmış. 

Gücün simgesi olan meşenin palamutlarından henüzbuğday ve arpa gibi tahıllar yaygınlaşmadan önce öğütülerek ekmek yapımında kullanıldığını anlatan çeşitli hikayeler mevcuttur. İspanya ve Mısır gibi bölgelerde meşe palamutları toz haline getirilerek ekmek yapımında kullanıldığını vakidir. Bazı yerlerde de palamutlar kül içinde közlenerek de tüketilmiştir. 

Meşe ağacı sanki insanlığa ders verir niteliktedir. Üretir, paylaşır, güçsüzleri destekler, yardım eder, daima dayanışma içindedir. Her şeye rağmen daima hayata tutunur. Ortalama ömrünün 250 yıl civarında olduğu düşünülen meşe ağacı yaşadıkça ululaşan bir ağaçtır. Uzun ömürlü yani yaşlı meşe ağaçları aynı zamanda ekosisteminde temelini oluşturmaktadır.